Birth and death

time swiftly passes by
Dat het overlijden in de nabije toekomst lag, was duidelijk. Maar niet wanneer en hoe……..ík wist het niet……moest wachten op wanner en hoe. In deze fase merkte ik hoe ik juist met dat wanneer en hoe bezig kon zijn. En ook al (h)erkende ik het, hoe lastig was het dikwijls om dat piekeren los te laten, want ik maakte me zorgen of ik wel op tijd zou zijn bij mijn broer, die in Spanje woonde, een weduwnaar zonder kinderen.
Het was steeds weer beoefening om de zorgen om de toekomst los te laten én heel wakker te blijven om signalen op te vangen, dat de laatste fase gekomen was.
Toen die signalen kwamen, weken als vanzelf de sluiers van mijn beperkte, bezorgde ‘ik’ uiteen en kwam een dieper weten tevoorschijn, dat ik alleen maar hoefde te volgen, het ‘juiste weten’.
Heel dicht hierbij te blijven, om te voorkomen dat onnodige, pijnlijke, levensverlengende ingrepen plaats zouden vinden, terwijl het leven zich zo aan het terugtrekken was in de vorm van geen voedsel meer willen, alle medicatie weigeren en alleen af en toe een klein slokje water. Het (vanuit Nederland nog) mogelijk maken van dit proces, het behoeden en begeleiden van het diepere verlangen, vroeg om helderheid én standvastigheid (het ‘juiste doen’). Ook tegen Spaanse en Engelse (para)medici in, die niet verder konden kijken en durven dan hun beroepseed om het leven te redden. Niet konden zien dat juist het leven zelf zo de leiding nam door middels onthouding van voedsel en medicatie de weg te gaan naar de overgang naar de dood. Gelukkig had ik al in een veel eerder stadium goed contact gelegd met zijn jonge, vrouwelijke Nederlandse huisarts, die hem palliatief wilde begeleiden en die mij duidelijke signalen gaf, waarna ik mijn intuïtie kon volgen wanneer het juiste moment was om naar Spanje te gaan.
Tijdens die allerlaatste fase hoefde ik er alleen maar te zijn, geen gedachte, alleen maar alle zintuigen open om aangesloten te blijven op de grote onderstroom die gevolgd moest worden en het dappere besluit te kunnen nemen in zo goed mogelijk overleg met mijn soms heel angstige, dan weer verwarde, dan weer ineens heldere broer, de arts en mijzelf, wanneer het moment voor de palliatieve sedatie gekomen was, die onherroepelijk zou lijden tot overlijden. Al blijft onbekend wanneer……
Steeds blijvend in niet-weten, aanwezig blijvend voor subtiele signalen, voorbij eigen gevoelens en emoties, beschikbaar en dienend,
wachtend…….
En dan ineens, wordt het duidelijk dat het grote moment gekomen is, ogen gaan plotseling wijd open, kijken me aan, maar lijken niets te zien, een laatste openen, dan stopt het hart, maar het is nog niet écht voorbij, aanwezig blijven en volgen……..er volgt nog een zucht, het is nog niet zover, het leven is nog aanwezig, nog een zucht, en dan ineens…….ja, nu is het leven weg, hij is overleden.
Ik stop de aanwezige trouwe verzorgster, die meteen in de actie wil, de dokter bellen, want zij moet komen om vast te stellen, dat hij overleden is en op welk tijdstip….... ze kan met me mee als ik zeg dat we niet weten of er een ziel is, of waar en hoe die dan het ineens echt dode lichaam verlaat, maar dat ik graag de Tibetanen volg om het lichaam nu eerst volledig rust te gunnen, ons wat terug te trekken op letterlijk meer afstand, wel blijven behoedend. Minimaal een half uur. Dan ineens is er wat ruimte voor tranen die langs mijn wangen biggelen, ontroering, zijn leven, het is voltooid.
Losgelaten maar verbonden blijvend met de onderstroom in het ‘juiste handelen’ nu. Dan laat ik eerst zijn hele trouwe hondje naar zijn lichaam gaan, die snuffelt en snuffelt en zich dan omkeert, wegloopt en met een diepe zucht naast mij gaat liggen.
Dan terug naar het overleden lichaam en nadat de arts officieel de dood heeft vastgesteld, kunnen zijn hulp en ik samen hem wassen en kleden. Het lichaam is nog zacht, zwaar en soepel, nog wat warm, ook duidelijk met de tekenen van verval en de vele medicatie van lange tijd.
Wat rest is een dood lichaam, het tijdelijke omhulsel, de bewoner is er niet meer. En toch…….het doet zo’n groot appèl op groot respect, op behoedzaamheid, op omhullende tederheid, als het zich tegen je aanvlijt bij het op de zij draaien, op het zorgvuldig er zorg voor hebben, dat niet een been, een arm blijft hangen of het hoofd knakt.
Zo intiem en zo nabij.
Het is niet te verdragen als er door anderen zuiver functioneel mee wordt omgegaan: effectief, maar hard en afstandelijk. Dat mag niet gebeuren, ik grijp in, ook al is de bewoner al weg en eigenlijk juist omdat de bewoner al weg is en niet meer zelf kan ingrijpen vraagt het om respectvolle bejegening en niet als een lichaam-ding gehanteerd te worden.
Grote dankbaarheid rest dat ik zo dichtbij mocht en kon zijn, in het meegaan tot waar het mogelijk is, het begeleiden van het overgaan, al in de dagen ervoor, de geest soms al weg, dan weer even terug, soms bang, verward, dan in vertrouwen, zo duidelijk voelbaar, waarneembaar, alles vrijwel zonder woorden en het loslaten……
Ik weet het niet én ik kan het niet weten, maar toch, en toch kan ik niet anders dan voelen, dat áls het mogelijk is om op een zachte, bewuste wijze te overlijden, dat dat het leven dient. En dat dat ook geldt voor geboren worden.
time swiftly passes by
and opportunity is lost.
Awaken, awaken,
Take head……